OEE nedir sorusu günümüzde sıkça karşılaşılan bir sorudur. OEE açılımı; Overall Equipment Effectiveness‘tır ve üretim endüstrisinde sıklıkla duyulan bir kavramdır. OEE ne demek diye merak edenler için, terimin Türkçe’de anlamı ‘Genel Ekipman Etkinliği’ olarak nitelendirilir. Ekipmanların genel etkinliğini ölçmek ve iyileştirmek için kullanılan bir performans göstergesi olarak kabul edilir.
Üretimin verimliliğini belirlemek adına oldukça kritik rol oynayan OEE, ekipmanların ne kadar verimli bir şekilde çalıştığını değerlendirerek şirketlerin kendi bünyelerinde analiz yapmasını sağlar.
Bu kavram, üretim sürecindeki kayıpları ve verimsizlikleri belirleyerek işletmelere yol haritası çizmelerinde yardımcı olur. Dolayısıyla, OEE nedir sorusuna en iyi açıklama: “endüstriyel faaliyetlerde verimliliği artırmak ve maliyetleri azaltmak için kullanılan ve önem arz eden bir araçtır” şeklindedir.
OEE Neden Önemlidir?
OEE nedir sorularına cevap bulduktan sonra neden bu kadar önemli olduğundan bahsedelim. OEE, üretim sektörü tarafından kabul görmüş bir standarttır. OEE, üretim ekipmanlarının ne kadar iyi değerlendirildiği, iş süreçlerinde yaşanan kayıpların tespiti ve verimlilik performansları hakkında bilgiler sağlayarak rekabet düzeylerinin arttırılmasındaki engellerin göz önüne alınmasına yardımcı olur.
OEE Hesaplamanın Faydaları Nelerdir?
OEE hesaplamaları, firmaların üretim süreçlerini iyileştirmeye yönelik çalışmalardır. Hesaplamalar aynı zamanda firmalara değerli bilgilendirmeler sağlar ve performans analizlerinin yapılmasında kolaylık getirir. OEE hesaplama şirketlere nasıl faydalar sağlıyor bahsedecek olursak;
Verimli Üretim Süreci
Üretim sektöründe işletmeler, aynı anda birden fazla süreci yönetir. Bu nedenle, üretim alanı ciddi yoğunluklar yaşar ve her sürecin manuel olarak izlenmesi çok fazla hataya neden olabilir.
Performans Görselleştirmesi
Performans görselleştirmesi, üretim tesisinde ekipmanların verimliliğini ölçmek için kullanılan en yaygın performans ölçütüdür. Görselleştirme ile üretimin ilerleyişine dair analizler yapılır.
Şirketler, OEE’yi hesaplamak için hammadde, işçilik, kamu hizmetleri vb. için ne kadar harcayacaklarını belirlemek amacıyla üretim verilerini ve mali tablolarını kullanır. Ayrıca performans görselleştirmeleri, bu maliyetleri ürün satışından elde edilen gelirle karşılaştırmaya da yardımcı olur. Şirketler daha sonra üretilen birim başına işletme giderlerini hesaplayabilirler.
Rekabet gücü artışı
Firmalar, OEE’yi kullanarak iş güçlerinin rakiplerine göre nasıl bir performans sergilediğini değerlendirerek, işlerini daha etkin bir şekilde yönlendirebilirler. Bu bilgiyi kullanarak maliyetleri azaltma ve gelirleri artırma stratejileri geliştirebilirler, böylece rekabet avantajı elde edebilirler.
Makine maliyetinin azaltılması
İmalat şirketlerinin sıkça gerçekleştirdikleri hatalardan biri belli sürelerle pahalı ekipman ve makine satın alarak verimlilikte artış sağlanacağı inançlarıdır. Ancak bir firmanın OEE’sinin düşük olması firmanın ekipman ve makinelerini verimli kullanamadığı anlamına gelebilir. Bu nedenle şirketler, paradan tasarruf etmek ve karlarını artırmak için OEE’lerini en üst düzeye çıkarmaya çalışmalıdır.
Yatırım getirisi (ROI) artışı
Bir OEE sisteminin entegrasyonu ekipmanınızın verimliliğini artırır ve bu da üretkenliğini artırır.
Örneğin;
Bir montaj hattının durma süreleri, arızalar, planlı bakımlar veya malzeme tedarik sorunları gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. OEE sistemi, bu duruş sürelerini belirler ve yöneticilere hangi alanlarda iyileştirme yapılması gerektiği konusunda rehberlik eder.
Sonuç olarak, OEE sisteminin entegrasyonu ekipman verimliliğini artırır, üretkenliği artırır ve yatırımın geri dönüşünü hızlandırır. Bu, işletmeler için önemli bir rekabet avantajı sağlar ve karlılığı artırır.
Tahmine dayalı bilgiler sağlama
OEE sistemi, ekipmanın aksama süreleri hakkında bilgi sağlamak için verileri toplar ve ekipmanlar bakıma ihtiyaç duyduğunda size uyarılar gönderir. Plansız arıza sürelerini azaltır, maliyetleri en aza indirir ve güvenilirliği artırır.
OEE İçin Bilinmesi Gereken Terimler
OEE (Overall Equipment Effectiveness – Genel Ekipman Etkinliği), bir üretim tesisinin veya makinenin verimliliğini ölçmek için kullanılan önemli bir performans ölçütüdür. OEE nedir anlamak için aşağıdaki terimleri bilmek önemlidir:
- Planlanmış Üretkenlik Zamanı (Planned Production Time): Üretim tesisinin veya makinenin planlanmış olarak çalışması gereken toplam süreyi ifade eder.
- İdeal Üretim Süresi (Ideal Production Time): Bir ekipman veya iş istasyonunun en verimli şekilde çalıştığı süreyi ifade eder.
- Arıza Süresi (Downtime): Arıza süresi, bir ekipmanın veya bir iş istasyonunun normal üretimden çıkıp çalışamaz hale geldiği ve tamir veya bakım gerektiren süredir.
- Kalite Kayıpları (Quality Losses): Kalite kayıpları üretim süreçlerinde kalitesiz ürünlerin veya kusurlu parçaların üretilmesi sonucu ortaya çıkan ifadelerdir.
- Kalite = İyi Sayım / Toplam Sayım şeklinde hesaplanır .
- Kullanılabilirlik (Availability): Makinen ne kadar süreyle planlanan üretim için kullanılabilir olduğunu ölçer. Bu durum bakım süreleri, arıza süreleri ve diğer planlanmış durumları içerir.
- Kullanılabilirlik = Çalışma Süresi / Planlanan Üretim Süresi olarak hesaplanır .
- Toplam Üretim Süresi (Total Production Time): Üretim sürecinin tamanında geçen süreyi ifade eder. Bu durum üretim içerisindeki tüm zamanı kapsar.
- Net Üretim Süresi (Net Production Time): Tüm kayıplar çıkarıldıktan sonraki üretim süresi.
- Performans (Performance): Üretimde kaç kez yavaşlama veya kısa duraklama olduğunu hesaplar. OEE açısından mükemmel bir performans puanlayıcısıdır operasyonlarınızın ne kadar hızlı ne kadar yavaş çalıştığını gösterir.
- Performans = (İdeal Çevrim Süresi x Toplam Sayım) / Çalışma Süresi olarak hesaplanır
OEE’yi Etkileyen 6 Büyük Kayıp
OEE nedir sorusuna cevap bulmak bazen yeterli olmayabilir. OEE’yi etkileyen altı büyük kayıp, üreticilerin ekipman arızalarını ve yavaşlamalarını tespit edip bulunan arızaların kategorize edilmesine yardımcı olur. Bu içgörüler üretim süreçlerini ve çalışan verimliliğini arttırmak için de kullanılabilir. Dolayısı ile OEE nedir sorusu gibi bu ölçütü etkileyen büyük kayıpları tanımak gerekir.
Öncelikle Altı Büyük Kaybı tanımlayalım;
Kullanılabilirlik
- Planlanmış Duraklamalar
- Planlanmamış Duraklamalar
Performans
- Rölanti ve Küçük Duraklamalar
- Azaltılmış Hız
Kalite
- Başlangıç Kusurları
- Hurdaya Çıkarma/ yeniden işleme
OEE’nin uygulanmasının temel hedeflerinden biri, üretim süreçlerindeki verimliliği artırmak ve en yaygın verimlilik kayıplarını azaltmak veya ortadan kaldırmaktır. Bu verimlilik kayıpları, genellikle altı büyük kayıp olarak bilinir ve üç ana OEE kategorisine (kullanılabilirlik, performans ve kalite) ayrılır. İşte bu altı kayıp ve bunların OEE kategorileriyle ilişkilendirilmiş anlamlı ve özgün bir açıklama:
Kullanılabilirlik Kayıpları
OEE Kullanılabilirlik kayıpları, bir üretim sürecindeki ekipmanın planlanmış üretim zamanının bir kısmında kullanılamamasına veya etkin bir şekilde çalışamamasına neden olan faktörlerdir. Bu kayıplar, üretim ekipmanının kullanılabilirliğini azaltarak Genel Ekipman Etkinliği (OEE) performansını olumsuz yönde etkiler. İşte kullanılabilirlik kayıplarının bazı örnekleri:
Planlanmış Duraklamalar
Planlanmış duraklamalar, üretim için planlandığı ancak belirli bir amaç için geçici olarak çalışmadığı zaman aralıklarıdır. Bu duraklamalar üretim sürecinin düzenli ve verimli bir şekilde devam etmesini sağlamak için önceden planlanır. Planlanmış duraklarmalar, üretim sürecinin düzenli ve etkili bir şekilde işlemesini sağlamak için önemlidir. Bu duraklar, ekipmanın verimliliğini artırabilir, ürün kalitesini iyileştirebilir ve iş süreçlerinin optimize edilmesine yardımcı olabilir.
Planlanmamış Duraklamalar
OEE Planlanmamış duraklamalar, ekipmanın üretim için planlandığı zaman diliminde planlanmamış bir olay nedeniyle gerçekleşmeyen önemli zaman aralıklarıdır. Ekipman arızaları, alet arızaları, plansız bakım, operatör veya malzeme eksikliği, yukarı yöndeki ekipmanın aç kalması veya aşağı yöndeki ekipman tarafından engellenmesi gibi faktörler bu duruşlara örnek olarak verilebilir.
Örneğin, bir üretim hattında bir robotun beklenmedik bir şekilde arızalanması, planlanmamış bir duruşa neden olabilir. Bu durumda üretim süreci planlandığı gibi devam etmeyecektir. Benzer şekilde, plansız bakım gerektiren bir makinenin aniden durması da bir planlanmamış duruşa neden olabilir. Bu durum, beklenmedik bir şekilde makinenin kullanılamaz hale gelmesiyle sonuçlanır ve üretim sürecinde kesintiye neden olur.
Performans Kayıpları
OEE Performans kayıpları, bir işletmenin üretim ekipmanlarının verimliliğini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Bu kayıplar genellikle üretim hattının hızını veya performansını olumsuz yönde etkiler. İşte performans kayıplarının iki önemli kategorisi
Rölanti ve Küçük Duraklamalar
Rölanti ve küçük duruşlar, ekipmanın kısa bir süre için duraklaması veya çalışmasının yavaşlaması durumunu ifade eder. Bu duruşlar genellikle sıkışmalar, akış tıkanıklıkları, yanlış ayarlar veya temizlik gibi nedenlerden kaynaklanır. Bu tür sorunların çözümlerini genellikle operatörler kendileri çözer.
Azaltılmış Hız
Ekipmanın ideal döngü süresinden daha yavaş çalıştığı zamanları temsil eder. Yetersiz yağlama uygulamaları, standart altı malzemeler ve kötü çevre koşulları nedeniyle yıpranmış veya bakımı yetersiz yapılmış ekipman, hızın düşmesinin yaygın nedenleridir.
Kalite Kayıpları
OEE Kalite kayıpları, bir işletmenin üretim sürecindeki kalite düşüşlerini ifade eder. Bu kalite kayıpları, ürün kalitesinde düşüşe ve atık miktarının artmasına neden olabilir. İşte kalite kayıplarının iki önemli kategorisi:
Proses Kusurları
Proses kusurları, sürekli devam eden üretim süreci içerisinde üretilen kusurlu olan ürünleri içerir. Bu, hurdaya çıkarılan parçalar ve yeniden işlenebilecek parçalar da dahil olmak üzere birçok çeşit içerir. Proses kusurlarının yaygın nedenleri arasında yanlış makine ayarları, operatör hataları veya ekipman hataları yer alır.
Azaltılmış Verim
Azalan verim, başlangıçtan istikrarlı üretim sağlanana kadar yapılan hatalı parçaları ifade eder. Proses kusurları gibi bu da hurdaya ayrılan parçalar ve yeniden işlenebilecek parçalar anlamına gelebilir. Verimdeki azalma genellikle değişiklik sonrasında, yanlış ayarlar veya makinenin ısınması gibi faktörlerden kaynaklanır.
OEE Nasıl Hesaplanır?
OEE hesaplama, üretim tesislerinin mevcut durumunu değerlendirirken: kayıp zamanları ve verimsizlikleri tanımlamak için kullanılır. Bu kapsamlı ölçüm, ekipmanların kullanılabilirlik durumlarını, performanslarını ve kalite açısından etkinlik düzeylerinin ne olduğunu belirler.
Üretim tesislerinin operasyonel performansını anlamak ve optimize etmek için vazgeçilmez bir araç haline gelen OEE’nin nasıl hesaplandığına dair birçok soru işareti vardır.
OEE nasıl hesaplanır gelin adım adım birlikte inceleyelim!
Basit OEE Hesaplama Formülü
OEE = (İyi Sayım × İdeal Çevrim Süresi) / Planlanan Üretim Süresi
Bu tamamen geçerli bir OEE hesaplaması olmasına rağmen, kayıpla ilgili üç faktör (Kalite, Performans ve Kullanılabilirlik) hakkında bilgi sağlamaz.
OEE Formülünde kullanılan bazı terimleri tanımlayalım:
- İyi Sayım (Good Count): Üretim sürecinde sağlam, kabul edilebilir konumda olan ve kaliteli ürünlerin miktarıdır.
- İdeal Çevrim Süresi (Ideal Cycle Time): Bir işletme için ideal olan ve bir ürünün tamamlanması için gerekli en hızlı süreyi ifade eder. İdeal çevrim süresi, ürünün üretim hattında geçirdiği zamanı ve her aşamadaki minimum süreyi içerir.
- Planlanan Üretim Süresi (Planned Production Time): Üretim ekipmanlarının çalışması belli bir planda ilerler ve çalışması gereken toplam süre, planlanan üretim süresine tekabül eder. Genellikle işletme saatleri içindeki toplam süre olarak düşünülür.
Tercih Edilen OEE Hesaplama Formülü
OEE, üretim sürecindeki tüm kayıpları hesaba katarak gerçek verimliliği ölçen bir metriktir. Bu ölçüm, üretim tesislerinin ekipmanlarının ne kadar etkin bir şekilde çalıştığını değerlendirmeye yardımcı olur. OEE hesaplama; üretim miktarı, kalite oranı ve kullanılabilirlik oranı gibi önemli faktörleri içerir.
OEE = Kullanılabilirlik × Performans × Kalite
Tercih edilen OEE hesaplaması üç OEE Faktörüne dayanmaktadır : Kullanılabilirlik, Performans ve Kalite.
Kullanılabilirlik, Performans ve Kalite denklemleri en basit hallerine indirgendiğinde, elde edilen sonuçlar önemli bir anlam taşır.
OEE hesaplama süreçlerinde bu denklemler, üretim sürecinin farklı yönlerini temsil eder ve işletmenin genel etkinliğini belirlemeye yardımcı olur.
Performans (Performance): Performans, ekipmanın mevcut hızıyla ne kadar etkin bir şekilde çalıştığını ölçer.
Kalite (Quality): Kalite, üretilen ürünlerin ne kadarının hatalı veya kalitesiz olduğunu ölçer.
Kullanılabilirlik (Availability): Kullanılabilirlik, bir ekipmanın belirli bir sürede ne kadar süreyle üretim yapabilir olduğunun durumunu ölçer.
OEE Performans Hesaplama
OEE hesaplama sürecinde performans, üretim sürecinin çalışırken mümkün olan maksimum hızdan daha düşük bir hızda çalışmasına neden olan her faktörü hesaba katar. Bunlar;
- Duraklama
- Küçük Duruşlar
- Yavaş Döngüler
- Ayar Değişimleri
veya diğer verimlilik kayıplarıdır.
Performans, Net Çalışma Süresinin çalışma süresine oranıdır. Şu şekilde hesaplanır:
Performans = (İdeal Çevrim Süresi × Toplam Sayı) / Çalışma Süresi
İdeal çevrim süresi, proseslerin optimum koşullarda elde edebileceği en hızlı çevrim süresi anlamına gelir. Bu nedenle toplam sayı ile ideal çevrim süresi çarpıldığında sonuç: net çalışma süresidir. Net çalışma süresi, parçaları üretmek için mümkün olan en hızlı süredir.
Performans hiçbir zaman %100’ün üzerinde olmamalıdır. Eğer öyleyse, bu genellikle İdeal çevrim süresinin yanlış ayarlandığını gösterir.
| Öğe | Değer | Açıklama |
|---|---|---|
| İdeal Çevrim Süresi | 1 dakika | Bu parçayı üretmek için teorik olarak en hızlı süre. |
| Toplam sayım | 1400 adet | Bu vardiya sırasında üretilen toplam parça miktarı. |
| Çalışma süresi | 1650 dakika | Bu vardiyanın çalışma süresi (planlanan üretim süresi -durma süresi). |
| Performans | %84,8 | (İdeal Çevrim Süresi × Toplam Sayı) / Çalışma Süresi = (1 × 1400) / 1650 |
OEE Kalite Hesaplama
OEE hesaplama sürecinde kalite, üretilmiş parçaların kalite standartlarını karşılamadığı zaman, bu parçaların yeniden işlenip işlenmeyeceği de dâhil olmak üzere, kalite standartlarına uygun olarak üretilmiş parçaları dikkate alır.
OEE hesaplama işlemlerinde kalite, ilk geçiş verimine benzeyebilir çünkü verimli ve iyi parçaları herhangi bir yeniden işleme göndermeye gerek duymadan ilk seferde üretim sürecinden başarıyla geçen parçalar olarak nitelendirilir.
Kalite = İyi Sayım / Toplam Sayım
Bu, tam üretken zamanın (sadece iyi parçalar durma süresi olmadan mümkün olduğu kadar hızlı üretilir) Net Çalışma Süresine (tüm parçalar durma süresi olmadan mümkün olduğu kadar hızlı üretilir) oranının alınmasıyla aynıdır.
| İyi Sayım | 1000 Adet | Kusursuz üretilmiş parçaların sayısı |
|---|---|---|
| Toplam Sayım | 1100 | Üretilmiş parçaların toplam sayısı |
| Kalite | 1000/1100 | %90,9 |
OEE Kullanılabilirlik Hesaplama
OEE hesaplama aşamasında kullanılabilirlik, planlı üretimi yeterince uzun süre durduran ve kesinti nedenini takip etmenin mantıklı olduğu tüm olayları hesaba katar.
Kullanılabilirlik, çalışma süresinin planlanan üretim süresine oranı olarak ölçülür.
Kullanılabilirlik = Çalışma Süresi / Planlanan Üretim Süresi
Çalışma Süresi basitçe (Planlı Üretim Süresi – Durdurma Süresidir)
Burada Durdurma Süresi, üretim sürecinin yürütülmesinin amaçlandığı ancak Planlanmamış Duruşlar (örn. arızalar) veya Planlı Duruşlar (örn. değişiklikler) nedeniyle gerçekleşmediği tüm zamanlar olarak tanımlanır.
Örnek OEE Hesaplama
Üretim verimliliği, günümüz endüstriyel ortamlarında işletmelerin başarısı için kritik bir faktördür. Bu bağlamda OEE hesaplama, bir işletmenin üretim süreçlerinin ne kadar etkili bir şekilde çalıştığını değerlendirmek için önemli bir ölçüttür.
OEE, ekipmanların, işgücünün ve malzemenin kullanımını optimize etmek ve üretimdeki herhangi bir kaybı tanımlamak için kullanılan bir performans ölçümüdür. Performans, kalite, kullanılabilirlik üzerine OEE hesaplama örnekleri için okumaya devam edebilirsiniz!
OEE Kullanılabilirlik Hesaplama Örneği
OEE hesaplama örneklerinden ilki kullanılabilirlik;
Formül;
Kullanılabilirlik = Çalışma Süresi / Planlanan Üretim Süresi
Çalışma Süresi basitçe (Planlı Üretim Süresi – Durdurma Süresidir)
Planlanan Üretim Süresi = 48 Saat
Planlı ve Plansız Durdurma Süresi = 4 Saat
Çalışma Süresi = 48 – 4 = 44 Saat
Kullanılabilirlik = Çalışma Süresi / Planlanan Üretim Süresi
44 saat / 48 saat = %91,6
OEE Performans Hesaplama Örneği
OEE hesaplama örnekleri arasında yer alan performans hesaplamaya örnek verecek olursak;
Formül;
Performans = (İdeal Çevrim Süresi × Toplam Sayı) / Çalışma Süresi
İdeal Çevrim Süresi = 1 dakika
Toplam üretilen sayı = 2400 adet
Çalşma Süresi = 44 saat = 2660 dakika
Performans = (İdeal çalışma süresi x toplam sayı) / çalışma süresi
Performans = (1 x 2400) / 2660 dakika =%90,2
OEE Kalite Hesaplama Örneği
OEE hesaplama örnekleri arasından bir diğeri Kalite Hesaplama
Formül;
Kalite = İyi Sayım / Toplam Sayım
İyi sayım = 2300
Kusurlu sayım = 100
Toplam sayım = 2400
Kalite = İyi sayım / Toplam sayı
Kalite = 2300 / 2400 = %95,8
OEE Örneği Sonucu
OEE = Kullanılabilirlik x Performans x Kalite
OEE= 0.916 x 0.902 x 0.958 = %79,1
Bu örnekte OEE’nin değeri %79,1’dir.
Factory Action OEE Hesaplama ve İyileştirmede Nasıl Yardımcı Olur?
Factory Action, üretim süreçlerinde verimliliği artırmak için tasarlanmış güçlü bir yazılımdır. OEE (Overall Equipment Effectiveness) ve verimlilik hesaplama ve iyileştirme konularında şirketlere önemli katkılar sağlar.
Factory Action, OEE’nin (Overall Equipment Effectiveness) hesaplanması için gerekli olan verileri toplar, analiz eder ve sunar. Bu sayede işletmeler, üretim ekipmanlarının ne kadar verimli olduğunu ölçebilir ve iyileştirme potansiyellerini belirleyebilirler. Ayrıca, üretim süreçlerindeki verimlilik kayıplarını tanımlamak için detaylı raporlar ve analizler sunar.
Factory Action, verimlilik hesaplama ve iyileştirme konularında işletmelere kapsamlı bir destek sağlar. Üretim süreçlerini izler, verimlilik trendlerini analiz eder ve performansı sürekli olarak izler. Ayrıca, işletmelerin süreçlerini optimize etmelerine yardımcı olacak öneriler ve önerilen eylem planları sunar.
