BOM (Bill Of Materials) Nedir?
BOM diğer adı ile bilinen ürün ağacı nedir sorusu sıkça karşılaşılan sorular arasında yer almaktadır. BOM, bir ürünü oluşturmak için gereken parçaların tamamına verilen isimdir. Ürünlerin reçeteleri oluşturulurken montajları, alt montajları, belgeleri, teknik resimleri ve diğer malzemelerin kapsamlı bir listesi olarak adlandırılan BOM (Ürün Ağacı), üretim sürecinde önemli bir rol oynamaktadır.
Ürün ağaçları, bir ürünü her seferinde tekrarlanabilir hale getirmek amacıyla oluşturulan bir yapıdır. Böylece üretim sürecinde belli bir dereceye kadar standartlaşma oluşabilir. Standartlaşma ise üretimin düzenli ve doğrusal bir kalitede ilerlemesine yardımcı olur.
Şirketlerin ürünlerini oluşturmak için kullandıkları özel tarifler ya da rehberler BOM kapsamına girmektedir. Bir ürün ağacına sahip olmamak veya yanlış bir ürün ağacına sahip olmak, üretim sürecinde ciddi verimsizliklere ve hatalara yol açabilir. Bu nedenle doğru üretim reçetesine sahip olmak gerekir.
Küçük imalat şirketlerinin yapılandırılmış ve iyi hazırlanmış ürün reçetelerine ihtiyaç duymayabileceğini varsaymak kolaydır çünkü boyutları ve daha küçük ürün portföyleri nedeniyle gerekli tüm parça ve hammaddelerin yakından farkındadırlar.
Bir ürünün basit olması veya yalnızca az sayıda bileşenden (veya tek bir bileşenden) oluşması nedeniyle bunların gerekli olmadığını varsaymak da kolaydır. Ancak bu varsayımların her ikisi de yanlıştır.
BOM’lar aynı zamanda malzeme yönetiminin bir parçası olarak da önemlidir ve malzeme ihtiyaç planlamasının (MRP) başlangıç noktasıdır.
BOM Türleri Nelerdir?
Ürün ağaçları birden farklı türe sahiptir. Bu türler işlevlerine, yaşam döngülerine, yapılandırılabilirliklerine veya yapılarına göre türlere ayrılabilir. Bunları kategorize etmenin üç farklı yolu vardır. BOM türleri şu şekildedir;
İşlevlerine Göre BOM Türleri
Mühendislik Malzeme Listesi
Yeni bir ürün tasarımında ve aynı zamanda mühendisliğinde kullanılan bir türdür. BOM ayrıca planlamacılar, satın alma ve finans tarafından malzeme alımlarını tetiklemek veya yeni malzemeler için tedarikçilerden kaynak sağlamak amacıyla kullanılır. Ayrıca üretim, ürün ağacında standart hale gelecek yeni parçalar için çizimler de içerebilirler.
Üretim Malzeme Listesi
Bir ürünün üretim sürecinde kullanılan malzemelerin, parçaların ve montajların sistemli bir listesidir. Bu liste, bitmiş ürünün oluşturulması ve müşterilere teslim edilmesi için gereken etiketleri, parçaları, montajları, ambalajları ve diğer tüm bileşenleri ayrıntılı bir şekilde içermektedir.
Yapılandırılabilirliklerine Göre BOM Türleri
Standart Malzeme Listesi
Üretilen ürünler tek tip olduğunda ve varyasyonları veya seçenekleri olmadığında standart bir BOM kullanılır. Bunun için standart malzeme listesi uygundur. Standart malzeme listesinde bileşenler ve miktarlar, üretilen her birim için aynı kalır.
Yapılandırılabilir Malzeme Listesi
Yapılandırılabilir ürünlerin üretiminde kullanılan bir reçete türüdür. Malzeme listesinin temel yapısı aynıdır. Ancak farklı parametrelere sahip olan ürünler için farklı varyasyonlarda göz önünde bulundurularak oluşturulmuş listeler, yapılandırılabilir malzeme listesinin en büyük farkıdır.
Yapılarına Göre BOM Türleri
Tek Seviyeli Malzeme Listesi
Ürünün üretilmesi veya monte edilmesi için gerekli malzemelerin listelendiği bir reçetedir. Bu tip bir malzeme listesi, bir ürünün ana bileşenlerini düz bir yapıda sıralar, ancak daha ayrıntılı detayları veya alt montajlara yer vermez.
Çok Seviyeli Malzeme Listesi
Tek düzeyli ürün ağacı gibi, çok düzeyli ürün ağaçları da bitmiş bir mal üretmek için malzemeler ve miktarlar içerir. Bununla birlikte, karmaşık üretilmiş ürünler için, çok düzeyli bir ürün ağacı, son üst düzey ürün ağacını besleyen birkaç alt düzeye sahip olabilir.
Doğru Ürün Ağacının Faydaları Nelerdir?
BOM kullanımı firmalar için ciddi önem arz eder. Yanlış kullanımının yol açabileceği büyük zararlar kadar, doğru kullanımı da büyük faydalar getirir. Avantajlarından bahsedecek olursak;
Verimli Üretim
Nihai ürünün montaj işlemi sırasında eksik parça riskini azaltarak hem üretim döngüsünde aksaklığa engel olur hem de zaman tasarrufu sağlar. Aynı şekilde ürün ağaçları adım adım rehberlik sunarak sorunsuz üretim süreci sağlar.
İyileştirilmiş İşbirliği
Ürün ağaçlarının açık ve ayrıntılı olması sayesinde görev dağılımı çok daha rahat yapılır.
Maliyet Tahmini
İyi bir ürün ağacı her bileşenin miktarını ve maliyetini özetler, bitmiş ürün fiyatlandırma kararlarını destekleyerek doğru maliyet tahminine yardımcı olur.
Envanter Kontrolü
Ürün ağaçları, gerekli miktarları tanımlayarak aşırı veya yetersiz stoklamaya engel olup envanter yönetimine katkı sağlar.
Gelişmiş kalite kontrol
BOM, tüm bileşenlerin gerekli spesifikasyonları karşılamasını sağlayarak daha yüksek ürün kalitesine katkıda bulunur ve kusurları azaltır.
Özelleştirme
Ürün özelleştirmesi ve farklı varyantlar için parametreli ürün ağaçları, belirli seçeneklere sahip ürünlerde ortak bileşenleri paylaşarak, çeşitli ürün sürümlerinin kolayca oluşturulmasına imkan vererek sürece kolaylık katar.
Daha Az Atık Oluşumu
Ürünlerin tüm bileşenlerinin miktarları ve hacimleri ölçüldüğünden ortaya çıkacak atık miktarları da daha doğru kestirilebilir.
Tasarım yinelemeleri
BOM sayesinde ürünlerin ana hattını çizerek yinelenmesini, üretimin verimliliğini artırmasını sağlar.
Planlama Ve Tahmin
BOM, gelen siparişler için gerekli malzemeleri en ince detayına kadar bildiren bir tariftir. Bu sayede üretim planlaması daha kolay yapılır ve tahmin öngörüleri daha isabetli olur.
Doğru ürün reçetesi, üretimin işleyişini planlamaya ve hızlandırmaya ve ürünlerin yaşam döngüsünü verimli kılmaya yardımcı olur.
Malzeme Listelerini Kimler Oluşturur?
Farklı firmalar ve sektörler arasında, BOM’ların oluşturulma süreci değişiklik gösterebilir. Özellikle teknik detayların ön planda olduğu şirketlerde, bu görevle teknik tasarımcı veya ürün tasarımcısı ilgilenebilir. Öte yandan, birçok özel sipariş üreten şirketlerde bu sorumluluk, bir mühendise veya endüstri mühendisine verilebilir. Malzeme listeleri, veri girişi yapan kişinin doğruluğunu sağlamak şartıyla, satın alma, planlama veya zamanlama gibi idari işlevlere sahip kişiler tarafından da oluşturulabilir.
Üretim rotası nedir?
Üretim rotası, bir maddenin üretim sırasını, yani son ürünün imalatına yönelik operasyonların sırasını belirleyen bir belgedir. Kurumsal kaynak planlama sistemlerinde, ürün ağacı ve üretim rotası; üretim planlaması, maliyet muhasebesi ve bir üretim işletmesinin diğer birçok temel işlevi için bir temel oluşturur.
BOM Patlaması Ve BOM Düzleşmesi Nedir?
Malzeme listeleri, ürün oluşturmak için önemli planlar sunarak doğru üretimin gerçekleştirilmesini sağlar. Ancak, bu listelerin karmaşıklığı, kullanım amacına göre değişkenlik gösterir. İki temel BOM yapılandırma yöntemi vardır. BOM patlaması ve BOM düzleşmesi. Bu iki yöntem listelerin farklı şekillerde düzenlenmesini sağlar.
BOM patlaması, bir ürünün en küçük parçalarına ve malzemelerine ayrılmasını içerir. Bu süreç, doğru maliyet tahminleri yapmak, malzemeleri doğru bir şekilde planlamak ve etkili satın alma için önemlidir.
Üreticiler, karmaşık bileşen ağını daha rahat anlayarak üretim sürecinin kolaylaştırılar ve kalite kontrolünü sağlarlar. Mühendislik yazılımları ve Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM) araçları, bu patlama sürecini otomatikleştirerek karmaşık tasarımları doğru üretim planlarına dönüştürmede önemli bir rol oynar.
MRP yazılımı altında ‘BOM patlaması’ terimi, malzemelerin ve bileşenlerin talep tahminlerini oluşturmak için malzeme listesinin kullanılması anlamına da gelir. Örneğin, bir bilgisayar üreticisi 100 bilgisayar ve 50 klavye sipariş aldığında, bilgisayar ve klavyelerin ürün ağaçları sırasıyla 100 ve 50 ile çarpılarak, siparişi gerçekleştirmek için gereken toplam malzeme miktarı bulunur.
Öte yandan, BOM düzleştirme süreci, üretimde işlemleri daha kolaya indirgemeyi amaçlar. Doğrudan ebeveyn-çocuk ilişkilerine odaklanarak bir ürün ağacının birden fazla seviyesini tek bir katmanda yoğunlaştırır.
Bu yöntem, hızlı genel incelemeyi ve iletişimi kolaylaştırmak adına kullanışlıdır; ancak, BOM patlamasının sağladığı derin bilgi düzeyinden ödün verir.
Malzeme Listesini düzleştirme, paydaşlara özetler sunarak ana bileşenlere odaklanır ve ayrıntılı bilgilere girmeden özellikle önemli olduğu durumlar için kullanışlıdır.
Hem BOM patlaması hem de BOM düzleştirme, verimli üretimin ayrılmaz bir parçası olan her biri belirli amaçlara hizmet eden unsurlardır. BOM patlaması ayrıntıları ortaya çıkarırken, BOM düzleştirme genel bakışta bir görünüm sunar. Doğru yöntemi seçmek, üretim hattını optimize etmek ya da proje ilerlemesini farklı bir hedef kitleye aktarmak gibi, eldeki göreve bağlı şekilde tercih edilir.
Ürün Ağacına Neler Dahil Edilmelidir?
Ürün ağaçları, ürünlerin üretim süreçlerinin bileşenlerine dair özel bir rehberdir. Dolayısıyla her BOM farklıdır, ancak dahil edilecek standart öğelerden bazıları şunlardır:
BOM Düzeyi
BOM, birden çok seviyeli bir yapıya sahiptir. Her düzeydeki parçaların detaylarını anlamak için ürün ağaçlarının belirli bir düzeyine odaklanma ve bu düzeyi ayrıntılı bir şekilde inceleme yeteneğini vurgulamaktadır.
Parça Numaraları
BOM içinde parça numaraları dahil edilmesi gerekenler arasındadır. Parça numaraları, üretilen benzersiz ürünlerin ismidir. Parça numaralarının, bu parçalara referans vermek ya da yeniden tedarik için parça siparişi vermek amacıyla kullanılabilir.
Parça Adı
Personellerin birbirleri arasında iletişimi sağlamak ve ve doğru parçaya atıfta bulunmak her birine özel isim eklenir.
Parça Açıklaması
Benzer öğelerden ayırmak amacıyla parçanın detaylandırılmasıdır.
Parça Miktarı
Ürünü üretme maliyetleri hesaplanırken, parça miktarlarının detaylandırılması önemlidir. Zaman tasarrufu sağlar ve maliyet hesaplamalarında yaşanabilecek karışıklıklara engel olur.
Ölçü birimi
Üretilen bitmiş ürüne bağlı olarak birçok ölçüm birimi vardır. (kilogram, litre, mm vb.)
Malzeme Listesi Notları
BOM notları, ürün hakkında belirtilmek istenen farklı özellikler ya da önemli görülen konular için ekleme yapılması adına oluşturulmuş alanlardır.
Yaşam Döngüsü Aşaması
Ürünlerin yaşam döngüsünün belirtildiği kısımdır. Ürün yaşam döngüsünde hangi aşamada olduğunu takip eder.
Ürün Ağacı Oluşturma
Merak edilen diğer konulardan biri ürün ağacı nasıl oluşturulur? Ürün ağacı oluşturmak ve yönetimini sağlamak kolay bir iş değildir. Ürün ağacı oluşturmanın ilk adımı ürünü tanımlamaktır. Ne üretiyorsunuz ve bunu envanterinizde benzersiz bir şekilde nasıl tanımlarsınız? Bir sonraki adım bileşenlerin bir listesini oluşturmaktır. Bu, ürününüzü yapmak için gereken ham maddeleri ve alt montajları içerir.
Bir sonraki adım, her bileşenin parça numaralarını belirlemek ve bunların benzersiz olduğundan emin olmaktır. Bu önemlidir çünkü envanterinizi takip etmenize ve doğru parçaları sipariş ettiğinizden ve ürettiğinizden emin olmanıza yardımcı olacaktır.
Malzeme listemizi oluşturmanın bir sonraki adımı, ürününüzü yapmak için her bileşenden kaç taneye ihtiyacınız olacağını belirlemektir. Ayrıca bu aşamada, malzeme listenizin toplu görünümünü mü, yoksa bireysel (birim başına) görünümü mü oluşturmak istediğinizi düşünmek isteyeceksiniz.
Malzeme listenizi oluşturmanın son adımı, her bileşenin birim maliyetini hesaplamaktır. Bu, ürününüzün her bir birimini yapmanın ne kadara mal olduğunu anlamanıza yardımcı olacak ve aynı zamanda genel ürün maliyetinizi daha iyi anlamanızı sağlayacaktır.
Özellikle ürününüz geliştikçe, malzeme listenizi düzenli olarak gözden geçirip güncellemeniz önemlidir. Üretim malzeme listenizi oluşturduktan sonra bunları ekibinizdeki herkesin kolayca erişebileceği bir yerde saklamak isteyeceksiniz.
Malzeme listenizi saklamak için bir elektronik tablo kullanmak iyi bir başlangıç seçeneğidir çünkü kullanımı ve paylaşımı oldukça kolaydır, ancak üretim süreciniz daha karmaşık hale geldikçe (örneğin, çok seviyeli malzeme listeniz varsa veya genişletilmiş bir ürün listesi görmek istiyorsanız) malzemeler) bu çözüm hantal olma eğilimindedir.
Ürün Ağacı Örnekleri
Ürün ağacı MRP’nin de alanına girmektedir. MRP ürün ağacı örneklerini içeren örnek bir şablonu sizlerle paylaşıyoruz. Excel ürün ağacı örneğini bağlantıdan indirebilirsiniz. Unutmamanız gereken şey ise excel bunun için doğru tercih olmayabilir. Özellikle büyümeyi hedefleyen şirketler için ürün ağacı oluşturmanın daha kolay ve verimli yöntemleri de vardır. Doğru araçları araştırabilir ve verimliliğinizi arttırabilirsiniz.
Etkili Bir BOM (Ürün Ağacı) Oluşturmak İçin İpuçları
BOM oluşturmanın ciddi avantajları vardır. Fakat bahsedildiği üzere yanlış ürün ağacı kullanmakta farklı kayıplara yol açabilir. Doğru ve etkili bir ürün ağacı oluşturmak için sizlerle birkaç ipucundan bahsedelim;
- En etkili BOM, ürünün yaşam döngüsüne başlarken oluşturulmasıdır. Her aşamanın özenle ürün ağacında yer alması önemlidir.
- Ürün ağacı dinamik bir belge yapısına sahiptir. Dolayısıyla değişiklik yönetimi sayesinde ürünün yaşam döngüsü boyunca doğruluğu korunabilir.
- Ürün ağaçlarını kimlerin kullanacağının göz önünde bulundurması gerekir. Malzeme listelerinin ayrıntılı olması bu noktada önemlidir. Operasyonda, ürün ağacını kullanacak kişilere uygun bilgilere yer verilmelidir.
- Ürün ağacında değişim yapmayı resmileştirmek doğrudur. Özellikle kullanılan MRP ya da ERP yazılımlarında makine mühendisi parçaları değiştirebilirken bir satın almacı sadece malzemeler üzerinde değişimleri yapabilmesi sağlıklı olur. Burada yaşanabilecek birçok karışıklığa filtre çekilebilir.
- Ürün ağaçlarının dinamik yapısından dolayı denetlemeler yapmak etkili olur. Ölçü biriminde ki değişimler ve daha birçok konuda değişimin denetlenmesi kaliteli ürün yaratmaya yardım sağlar.
BOM ciddi oranda verimlilik artışını yanında getirir. Üretim süreçlerinin karmaşıklığı düşünüldüğünde malzeme listeleri bunların çoğuna engel olarak iş birimlerine entegre çalışma imkanı verir.
Factory Action İle BOM (Ürün Ağacı) Yönetimi
Ürün ağacı nedir, türleri nelerdir ve çok daha fazlasını yazımızda sizlere aktardık. Peki Factory Action BOM yönetimi ile sizlere neler sağlıyor inceleyelim!
Factory Action, üretim süreçlerini optimize etmek ve yönetmek için kapsamlı bir yazılım çözümüdür. Bu yazılım, çok seviyeli ürün ağacı ve satın alma süreçleri arasındaki bağı güçlendirir.
Ürün ağacı, hammaddenin yarı mamule ve yarı mamulün de mamule dönüşüm sürecini adım adım gösterir. Factory Action, kullanıcıların karmaşık ürün yapısını anlamalarını ve yönetmelerini kolaylaştırır. Kullanıcılar, ürünlerin bileşenlerini, alt bileşenleri ve ilişkilerini net bir şekilde görebilirler. Bu, üretim süreçlerini daha iyi planlamalarına ve optimize etmelerine olanak tanır.
Aynı zamanda, satın alma süreçlerini destekleyerek, malzeme temini aşamasında da kritik bir rol oynar. Factory Action, kullanıcıların üretim için gerekli hammaddeleri ve bileşenleri yönetmelerine olanak tanır. Tedarikçi bilgilerini saklayabilir, fiyatları karşılaştırabilir ve stok seviyelerini izleyebilirler. Bu da, doğru zamanda doğru malzemelerin temin edilmesini sağlar, böylece üretim süreçleri kesintisiz devam eder ve verimlilik artar.
