Kök neden analizi, üretimdeki sorunların altında yatan nedenleri bulmak için kullanılan bir süreçtir. Bir sorunun temel nedenini belirleyerek, tekrar eden sorunlarla veya ileride yüksek maliyetlerle uğraşmanıza gerek kalmadan, o sorunu kalıcı olarak çözebilirsiniz.
Kök Neden Analizi Nedir?
Kök neden analizi nedir sorusu sıkça karşılaşılan sorulardan sadece biridir. Kök neden analizi, üretimde yaşanan problemlerin temel nedenini bulmaya odaklı bir araştırma sürecidir. Kök neden analizine aynı zamanda şemsiye terimi de denebilir. Bunun sebebi, üreticilerin sorunlarının en üst düzeydeki nedenlerini ortaya çıkarmasını sağlayan çok çeşitli yaklaşımları, araçları ve teknikleri kapsamasındandır.
Görünür problemler veya semptomlar ortaya çıkan sorunun nadiren gerçek yüzüdür. Kök neden analizi de bunun için oluşturulmuş bir araştırma sürecidir. Amaç, problemi doğuran asıl sebebi bulmaktır. Örneğin, üretim hattında planlamadan dolayı problemler ortaya çıktığı düşünülüyor. Üretici bunu çözmek için yeni ve etkili bir ana üretim programının (MPS) düzenlenmesini isteyebilir. Fakat sadece etken planlama değil de; iletişim, envanter yönetimi, malzeme teslimleri gibi faktörler de olabilir. Kök neden analizi nedir incelediğimize göre gelin analizin 6 temel adımından sizlere bahsedelim;
Kök Neden Analizin 6 Temel Adımı
Kök neden analizi ile bir problemi çözerken aşamalı adımlar kullanılır. 6 adıma indirgenen aşamalar şu şekildedir;
- Problemi Kabul Etmek: Üretim sürecinde verimlilikte düşüş olması ters giden şeylerin habercisidir. Burada verileri göz ardı etmek yanlıştır. Problem olduğu kabul edilmeli ve kök neden analizi gerçekleştirilmelidir.
- Problemi Tanımlama: Sorunun birden çok sebepten doğması mümkündür. Burada departmanların ve şeflerin fikirleri alınıp araştırmaları incelenmelidir. Ve problemin ne olduğuna birlikte net karar verilmesi doğrudur.
- Sorunun Analizi: Sorunun nedeni ve ilgili etkenlerin iyi araştırılması gerekir. İlgili etkenler üzerinde de çalışmalar gerçekleştirilmelidir.
- Temel Neden: Sorunun analizi gerçekleştirildiğinde birden çok sebep ortaya çıkabilir. Burada temel nedeni ortaya çıkarmalı ve bunu besleyen unsurlar hakkında yeterli bilgiye ulaşmak gerekir.
- Sorunu Ortadan Kaldırmak: Temel sorunun ve diğer etken problemlerin ortaya çıkması ile iyileştirmeler gerçekleştirilerek tekrarlaması engellenmelidir.
- Sonuçların Analizi: Problemi çözmek için atılan adımlardan sonra sürecin takip edilmesi gerekir. Semptomlarda iyileşmenin yeterlilik düzeyi takip edilerek sorun tamamen ortadan kalkmış mı irdelenmelidir.
Belirtilen bu 6 adım, kök neden analizinin genel hatlarını oluşturur. Kök neden analizlerinde belirli yöntemler de bulunur. Kök neden analizinin yöntemlerinden bahsedelim.
Kök Neden Analizinin Yöntemleri
Kök neden analizi, bir dizi farklı yaşamı ifade eden kolektif bir terimdir. Dolayısıyla bu kadar çeşitli ve farklı yöntemlere sahip olması nedeniyle kök neden analizi nasıl yapılır soruları ortaya çıkar. Farklı yöntemlere sahip kök neden analizleri inceleyecek olursak;
5 Neden Yöntemi
Bahsedildiği üzere üretimde doğan problemlerin birden çok nedeni olabilir. Beş neden yöntemi de aslında temel problemi ortaya çıkarmaya yöneliktir. Temel problemi ortaya çıkarana kadar “ Neden?” sorusu öne sürülür.
Kök Neden Analizi Örnek
5 neden yöntemi ile kök neden analizi nasıl gerçekleştirilir birlikte inceleyelim. Bir üretim firmasını ele alalım ve bu üretim firmasında teslimatlar müşteriye geç iletiyor.
Sorun: Müşterilere teslimat geç iletiliyor.
5 neden yöntemi;
- Neden teslimatlar gecikiyor?
Çünkü üretim geç tamamlanıyor.
- Neden?
Yetersiz stok nedeniyle zaman kaybı yaşıyoruz ve stok olmayınca üretim geç tamamlanıyor.
- Neden?
Gerçek stok seviyeleri raporlarla örtüşmüyor.
- Neden?
Çünkü malzeme tüketimi doğru bildirilmemiş.
- Neden?
Çünkü sağlıklı iletişim kurulmamış ve malzeme tüketimi bildirilmemiş.
Senaryoya bakıldığı zaman asıl nedenin üretimin geç tamamlanmasından doğduğu görülüyor. Fakat bu sorunu besleyen çok ciddi unsurlarda söz konusudur. Her adımda neden sorusu ile sorunun temel kaynağını keşfediyoruz. Bu sayede sorunun kaynağına ulaşarak nasıl çalışmalar yapılması gerektiğine dair net bir yol çizilebilir.
Sebep-Sonuç Veya Balık Kılçığı Diyagramı
Ishikawa ve balık kılçığı diyagramı olarak da bilinen neden-sonuç diyagramı, olası nedenleri grafiksel olarak düzenlemek için tasarlanmış görsel bir araçtır. Genellikle hatanın ortaya çıkışına katkı sağlayan çeşitli nedenlerle ilgili beyin fırtınası yapılarak oluşturulur. Analizler ilerledikçe grafikte daha fazla ayrıntıya yer verilir.
Üretimde, birinci düzey nedenler olarak kullanılabilecek birçok genel hata alanı olabilir: ölçüm, malzeme, yöntem, çevre, tedarikçiler, insan gücü, makine, teknoloji, yönetim vb. Çoğu durumda, bunlardan birkaçını hariç tutabilirsiniz. onları daha fazla araştırmak için 4-6 fay alanı veya koluyla sonuçlanır.
Diyagramda belirtilen hata alanlarının açıklamaları çok kısa özetlerle yazılması doğrudur. Daha sonrasında üst düzey nedenleri dallara atadıktan sonra, farklı grupları ayrı ayrı analiz edin, olası en önemli nedenleri ayırarak temel nedeni belirlemeye çalışabilirsiniz
Matris Diyagramları
Matris diyagramları, çeşitli nedenleri araştırmak ve bunlardan hangisinin sorun üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu sonucuna varmak için harika bir yoldur. Matris diyagramı çizmek için;
- Sorunun özellikleri ve üst düzey nedenleri üzerinde araştırma yapılır.
- Diyagram üzerinde çizmeniz ve üst düzey nedenlerin alt düzey nedenler üzerindeki etkisinin ne kadar büyük olduğunu belirtmeniz gerekir.
- Etkileri puanlama sistemi ile sıralayabiliriz. Zayıf etki 1 puan, orta etki 3 puan ve güçlü etki 9 puan alır.
Kök neden analizi nasıl yapılır sorusunun cevabını birlikte incelediğimize örneklerinden bahsedecek olursak;
Kök Neden Analizi Formu Excel
Kök neden analizi formu, sadece problemin boyutunu ve özelliklerini tanımlama tanımlama görevi üstlenmez. Formlar, problemin oluşmasına yol açan nedenleri belirlemek, analiz etmek, çözümler üretmek, süreçleri iyileştirmek ve iyileşme süreçlerinin takibini sağlamak için kullanılır. Dolayısıyla kök neden analizi formu firmalar için önemli araçlardan biri olarak sayılır. Kök neden analizi formu Excel biçiminde link üzerinde yer almaktadır. İlgili belgeye buradan ulaşabilirsiniz.
Kök Neden Analizinde ERP/MRP’nin Rolü
Erp/Mrp kullanan firmalarda, sorun yaşandığında bunu tespit etmek daha kolaydır. Bunun sebebi ERP/MRP sürekli veri topladıkları için operasyonda çıkacak sorunların, meydana gelen eğilimlerin ve anormalliklerin daha kolay görünür hale getirilmesinden kaynaklıdır . Eğilimlere bakmanın yanı sıra, ERP/MRP sayesinde bireysel vakalar hızlı bir şekilde incelenir. Geciken herhangi bir müşteri teslimatını seçerek işlerin nerede ters gittiğini görebilmek için verileri tarayabilirsiniz.
ERP/MRP sistemleri, tutarsızlıkların tespit edilmesine ve bunların altında yatan nedenlerin bulunmasına yardımcı olmanın yanı sıra, eğer iyi uygulanırlarsa, birçok temel nedeni de doğrudan ve dolaylı olarak ortadan kaldırır. Verilerin otomatik olarak toplanması, faaliyetlerin basit şekilde raporlanması, çift girişin ortadan kaldırılması ve raporların kolay oluşturulması ile insan hatasını en aza indirerek riski minimize eder.
Bu tür bir yazılımların doğru bir şekilde uygulanmasıyla ve ona verilen girdiler doğru olduğunda; üretim planlaması, çizelgelemesi, teslim süresi, üretim maliyeti tahmini ve envanter yönetimindeki yanlışlıklar gibi diğer birçok verimsizlik nedeni büyük ölçüde ortadan kaldırılabilir.
Factory Action Kök Neden Analizinde Ne Sağlar
Factory Action, kök neden analizi yapmak için etkili bir araç sağlar. Üretim süreçlerindeki sorunların altında yatan temel nedenleri tespit etmek ve çözmek için tasarlanmıştır. Fabrika operasyonlarında ortaya çıkan hataların veya verimsizliklerin nedenlerini belirlemek için detaylı veri analizi yapar. Gerçek zamanlı veri izleme ve raporlama özellikleri sayesinde, işletmelerin hangi alanlarda sorun yaşadığını hızlı bir şekilde belirlemelerine yardımcı olur.
Factory Action, kök neden analizi için veri odaklı bir yaklaşım benimser. Üretim süreçlerindeki her adımı izler, verileri toplar ve analiz eder. Bu sayede, üretimdeki herhangi bir aksaklığın veya hata modelinin nedenlerini belirlemek için güçlü bir temel oluşturur. Ayrıca, geçmiş verilere dayanarak benzer sorunların tekrarlanmasını önlemek için öneriler sunar.
Kök neden analizi yaparken Factory Action, birden fazla faktörü dikkate alır ve karmaşık ilişkileri göz önünde bulundurur. Bu sayede, işletmelerin üretim süreçlerindeki kök nedenleri daha etkili bir şekilde tanımlamasına ve çözmesine yardımcı olur. Sonuç olarak, Factory Action işletmelerin verimliliğini artırırken aynı zamanda süreçlerini daha sürdürülebilir hale getirmelerine yardımcı olur.
